ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល#Criminal Code Responsibility#

ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល

I.សេចក្ដីផ្ដើម

     យើងដឹងហើយថាកាលណាប្រសិនបើមនុស្សយើងរស់នៅតែឯង ​នោះនីតិពុំមានសារៈសំខាន់អ្វីនោះទេ។ ព្រោះថាយើងនៅម្នាក់ឯងពុំបាច់មាននីតិ ឬគោរពវិន័យរបស់សង្គមឡើយហើយអំពើនោះមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃដែលរស់នៅក្នុងសង្គមឡើយ។ នីតិក៏គ្មានសារៈប្រយោជន៍ឡើយ បើមនុស្សតែម្នាក់ ព្រោះនីតិមានឧបនិស្ស័យគ្រប់គ្រងបណ្ដាទំនាក់ទំនងរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម។ ក៏ប៉ុន្តែបើមនុស្សរស់នៅក្នុងសង្គម នីតិក្លាយជាការចាំបាច់សម្រាប់មនុស្សដែលរស់នៅក្នុងសង្គម ដោយមនុស្សត្រូវតែសម្របខ្លួនទៅ នឹងវិធានផ្សេងៗដែលយកមក គ្រប់គ្រងសង្គម។ ការគោរពវិធានសង្គមនាំឱ្យចៀសវាងបាននូវអំពើហិង្សា និងភាពផ្ដាច់ការព្រមទាំងធានាឱ្យបាននូវសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គមផងដែរ។

     នីតិត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ ប៉ុន្តែ ជួនកាលមនុស្សជួបប្រទះ នឹងនីតិដោយពុំដឹងថាខ្លួនកំពុងប្រើប្រាស់នីតិទេ។នីតិ គឺជាបណ្ដុំវិធានដែលបង្កើតឡើងដើម្បីគ្រប់គ្រងសង្គមឱ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់របៀបរៀបរយ។ ហើយវិធានទាំងនោះមានដូចជា ច្បាប់ យុត្តិសាស្រ្ត លទ្ធិឬទ្រឹស្ដី សីលធម៌ ទំនៀមទំលាប់ វិធាននៃការអនុវត្ត ។

     ថ្ងៃនេះក្រុមយើងខ្ញុំបានលើកយកវិធានមួយក្នុងចំណោមវិធានទាំងឡាយរបស់នីតិមកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដែលក្នុងនោះយើងខ្ញុំបានដក់ស្រង់ចំណុចមួយនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ដែលនិយាយអំពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់ នីតិបុគ្គល។​

     តើការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលមានអត្ថន័យយ៉ាងណាខ្លះ?

     នីតិព្រហ្មទណ្ឌ គឺជាមុខវិជ្ជាមួយដែលសិក្សាពីការកំណត់បទល្មើស ការស្វែងរកពិរុទ្ធភាព ឬភាពស្លូតត្រង់របស់ជនល្មើស ការចោទប្រកាន់ ការជំនុំជម្រះ ការប្រកាសទោស និងការអនុវត្តទោសជាដើម។

១.គោលការណ៍ទូទៅនៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ

ជាគោលការណ៍បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមួយកើតឡើង លុះត្រាតែមានធាតុផ្សំដែលច្បាប់កំណត់។ ដែលធាតុផ្សំបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ មាន៣ ដូចជា៖

– ធាតុនីត្យានុកូល គឺមានតែអំពើដែលបង្កើតជាបទល្មើសនៅពេលដែលអំពើនោះមានចែងក្នុងបញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌជាធរមានប៉ុណ្ណោះ ទើបត្រូវផ្តន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌបាន។ (មាត្រា ៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)

– ធាតុសត្យានុម័ត គឺ ច្បាប់បញ្ញត្តិថា អំពើខ្លះរបស់រូបវន្តបុគ្គលឬ នីតិបុគ្គលដែលបង្កចលាចលដល់សង្គមជាបទល្មើស។ បទល្មើសត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុ ទៅតាម ទម្ងន់នៃបទល្មើសនោះ។ (មាត្រា ២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)

– ធាតុអត្តនោម័ត ពុំមានបទល្មើសទេប្រសិនបើគ្មានចេតនាប្រព្រឹត្ត។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលច្បាប់បានចែងទុកមុន បទល្មើសមួយអាចកើតចេញពីការមិនប្រយ័ត្នការខ្ជីខ្ជា ការធ្វេសប្រហែស ឬការមិនគោរពកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ។ (មាត្រា ៤ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)

២.ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ

            ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ គឺជាការទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនដូចដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌក្នុងមាត្រា ២៤ បានចែងថា៖ «បុគ្គលម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌតែចំពោះអំពើផ្ទាល់ខ្លួន ប៉ុណ្ណោះ»។ ក្នុងករណីនេះបុគ្គល អាចជារូបវន្តបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល ហេតុនេះការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបែងចែកជាពីរគឺ ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គល និងការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល។

       ក.ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល៖

–      ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គល

          ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិជន៖ នីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ       ត្រូវបានកំណត់

យកត្រឹមអាយុ ១៨ (ដប់ប្រាំបី)ឆ្នាំ (មាត្រា មាត្រា ៣៨នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ) ចំពោះការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌនីមួយៗចាំបាច់ត្រូវផ្ទៀងផ្ទាត់តួនាទីដ៏ត្រឹមត្រូវរបស់អ្នកចូលរួម នីមួយៗ។ អាស្រ័យទៅលើធាតុទាំងឡាយនៃសំណុំរឿងអ្នកចូលរួមទាំងនោះអាចត្រូវបានកំណត់ប្រភេទគតិយុត្តជាចារី សហចារី អ្នកផ្ដើមគំនិត អ្នកសម    គំនិត។ ម្យ៉ាងទៀតប្រសិនបើបទល្មើស បានទៅដល់គោលបំណងហើយគេនិយាយថា បទល្មើសនេះបាន         សម្រេច។ ឧទាហរណ៍ចារីម្នាក់បានកាន់កាំភ្លើងតម្រង់បាញ់លើបុគ្គលម្នាក់ហើយបុគ្គលនោះស្លាប់ អំពើមនុស្សឃាតដោយចេតនាឬ អំពើមនុស្សឃាតដោយគិតទុកមុននេះ បានសម្រេចហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើបទល្មើសបែរ ជាបានទទួលបរាជ័យទៅវិញ ពីព្រោះថាគោលដៅពុំត្រូវបានសម្រេចតើមានការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌដែរឬទេ? តើចាប់ពីពេលណាទៅទើបគេអាចចាត់ទុកថា បទល្មើសមួយបានចាប់ផ្ដើម? ឧទាហរណ៍៖ ឃាតកម្មដោយចេតនា បានគិតទៅដល់ការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋរបស់ខ្លួនអស់ រយៈពេល ៧ ថ្ងៃមុនទិញអាវុធ នៅមុនប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋមួយ ថ្ងៃណាត់ជួបជនរងគ្រោះនៅពេលព្រឹក ប៉ុន្តែត្រូវបាននគបាលចាប់ខ្លួនមុនពេល ជនរងគ្រោះមកដល់តើអាចចោទប្រកាន់ជននេះពីបទព្រហ្មទណ្ឌបានដែរឬទេ? ជាទូទៅបទល្មើសមួយមិនអាចត្រូវបានសម្រេចឡើងក្នុងរយៈពេលតែមួយរំពេចបានឡើយ។ បទល្មើស គឺជាលទ្ធផលដែលកើតចេញពីដំណាក់កាលជាច្រើនបន្ត បន្ទាប់គ្នាចាប់ពីការគិតធម្មតាអំពីបទឧក្រិដ្ឋរហូតដល់ការសម្រេចទាំងស្រុងនូវអំពើល្មើល។ មាត្រា ២៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានចែងថា៖ ការប៉ុនប៉ងក្នុងបទឧក្រិដ្ឋ ឬក្នុងករណីដែលច្បាប់បានចែងទុកក្នុងបទមជ្ឈិមអាចត្រូវផ្តន្ទាទោស បានកាលណាលក្ខខណ្ឌខាងក្រោមនេះ ត្រូវបានបំពេញ : ចារីបាន ចាប់ផ្ដើមអនុវត្តបទល្មើសគឺមានន័យថា ចារីបានប្រព្រឹត្តអំពើដែលមាន គោលបំណងដោយផ្ទាល់ដើម្បីប្រព្រឹត្ត បទល្មើស និងចារីមិនបានបញ្ឈប់អំពើរបស់ខ្លួនទៅវិញដោយស្ម័គ្រចិត្ត តែត្រូបានរាំងស្ទះ ឬអាក់ខាន ដោយឥទ្ធិពលនៃកាលៈទេសៈក្រៅ   ឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។ អំពើត្រៀមបម្រុងដែលពុំមានគោលបំណងដោយផ្ទាល់ដើម្បីប្រព្រឹត្តបទល្មើសមិនមែនជាការចាប់ផ្ដើមអនុវត្តទេ។ ការប៉ុនប៉ងក្នុងបទលហុ ពុំទទួលការផ្ដន្ទាទោសទេ។

–      ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល៖

       ជាយូរលង់មកហើយការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់តែមនុស្សប៉ុណ្ណោះ។ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបញ្ចូល នូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលនៅក្នុងមាត្រា ៤២ ៖ នៅក្នុងករណីដែលមានចែងជាក់លាក់ក្នុងច្បាប់ និងបទដ្ឋានគតិយុត្តផ្សេងទៀតនីតិបុគ្គល លើកលែងតែរដ្ឋចេញអាចត្រូវបានប្រកាសថាត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពីបទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយអង្គការឬ អ្នកតំណាងរបស់ខ្លួនដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលនោះ។ ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល មិនលើកលែងនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គលក្នុងអំពើដដែលនោះទេ។

       ខ.ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់អនីតិជន

ជាទូទៅនីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវបានកំណត់អាយុចាប់ពី ១៨ (ដល់ប្រាំបី)ឆ្នាំឡើងទៅ។ តែចំពោះអនីតិជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាកម្មវត្ថុនៃវិធានការតាមដាន វិធានការអប់រំ វិធានការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភ។ ប៉ុន្តែតុលាការអាចប្រកាសទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន)ឆ្នាំ ឡើងទៅប្រសិនបើកាលៈទេសនៃបទល្មើស ឬបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់អនិតិជនត្រមូវ។ វិធានការតាមដាន វិធានការអប់រំ វិធានការការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភ មានដូចតទៅ៖

–      ការប្រគល់អនិតិជនឱ្យទៅឪពុកម្ដាយ   អាណាព្យាបាល  បុគ្គលដែលថែរក្សា   អនីតិជននោះ  ឬបុគ្គល   

ណាផ្សេងទៀតប្រសិនបើបុគ្គលនោះ សក្កិសមនឹងទំនុកចិត្ត។

–      ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅសេវាសាធារណៈដែលសម្រាប់ទទួលបន្ទុក អនិតិជន។

–      ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅអង្គការឯកជន ដែលមាននីតិសម្បទាក្នុងការ ទទួលអនីតិជន។

–      ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅបន្ទីពេទ្យ ឬស្ថាប័នឯកទេស។

–      ការដាក់អនីតិជនឱ្យស្ថិតនៅក្រោមកាការពាររបស់តុលាការ។

       ការដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការក្នុងករណីដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការនោះតុលាការ ចាត់តាំងបុគ្គលមួយរូបដែលទទួលភារៈធ្វើតាមដានអនីតិជន។ បុគ្គលនោះត្រូវផ្ញើរបាយការណ៍កិរិយាមាយាទរបស់អនីតិជនឱ្យបានទៀងទាត់ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា។ បុគ្គលនេះផ្ដល់ព័ត៌មានដល់ព្រះរាជអាជ្ញា អំពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់ដែលអាចនាំឱ្យមានការកែប្រែនូវវិធានការនេះ។

II.ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល

១.គោលការណ៍នៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល

       ជាការពិតណាស់ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានបង្កើតឡើងសំរាប់តែមនុស្សប៉ុណ្ណោះ។ សេចក្ដីព្រាងក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបញ្ចូលទៅក្នុងនីតិខ្មែរ នូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល។ នេះជានវកម្មសារវន្តមួយដែលមានគោលដៅបំពេញនូវកង្វះខាតគតិយុត្តមួយដ៏មានសារៈសំខាន់ និងបញ្ចប់និទណ្ឌភាពរបស់ នីតិបុគ្គលដែលបង្កើតបានជាតួអង្គសង្គម សេដ្ឋកិច្ចដ៏មានសារៈសំខាន់។

       មាត្រា ៤២ បានចែងថាជាគោលការណ៍ នីតិបុគ្គល លើកលែងតែរដ្ឋចេញ អាចត្រូវបានប្រកាសថាត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពីបទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយអង្គការ ឬអ្នកតំណាងរបស់ខ្លួន ដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលនោះ។

       មាត្រាដដែលនេះបញ្ជាក់ថា ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល ពុំច្រានចោលនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់ រូបវន្តបុគ្គលចំពោះអំពើដដែលនោះទេ។ អត្ថបទច្បាប់នេះ អាចយកទៅអនុវត្តចំពោះគ្រប់នីតិបុគ្គលទាំងអស់ទោះជាមានសញ្ជាតិខ្មែរ ឬបរទេសក្ដីឱ្យតែសកម្មភាពរបស់នីតិបុគ្គលនោះអាចស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់ខ្មែរ ដោយអនុលោកតាមវិធានសមត្ថកិច្ចដែលយើងបានសិក្សាកន្លងមកនេះ។

       ម្យ៉ាងទៀតអត្ថបទច្បាប់នេះក៏ពុំបានបែងចែកទៅតាមនីតិបុគ្គលនៃនីតិឯកជន (ក្រុមហ៊ុន សមាគមន៍ សហគ្រាស ។ល។) ឬនីតិបុគ្គលសាធារណៈឡើយលើកលែងតែចំពោះរដ្ឋចេញ ដែលពុំអាចធ្វើបណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌពីរដ្ឋឡើយទោះក្នុងករណីណាក៏ដោយ។ នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ អត្ថបទច្បាប់កំរិតការទទួលខុសត្រូវរបស់នីតិបុគ្គល ឱ្យមកនៅត្រឹមករណីបទល្មើសសដែលប្រព្រឹត្តដើម្បីប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គល ដោយស្ថាប័ន ឬកំណាងរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ នេះបានសេចក្ដីថានីតិបុគ្គលទាំងឡាយពុំទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌ ចំពោះគ្រប់បទល្មើសទាំងអស់ដែលអាចប្រព្រឹត្តដោយ អ្នកដឹកនាំរបស់ខ្លួនឡើយ។ ចាំបាច់ត្រូវឱ្យបទល្មើសទាំងនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្តដើម្បីប្រយោជន៍របស់ខ្លួន មានន័យថាតាមការពិតនីតិបុគ្គលបានទាញយកនូវផលប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោល ជាសំភារៈ ឬតាមផ្លូវចិត្ត។ ប្រសិនបើ ដោយប្រព្រឹត្តនូវបទល្មើស ចារីស្វែងរកត្រឹមតែតំរូវការបំពេញប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះនីតិបុគ្គលពុំមានការទទួលខុសត្រូវឡើយ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើចារីចង់បំរើប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលក្នុងករណីនេះលក្ខខណ្ឌដែលនាំឱ្យ នីតិបុគ្គលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានបំពេញហើយ។

       នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការដាក់ឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌនេះ ត្រូវបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា បទល្មើសពិតជាត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយស្ថាប័ន ឬតំណាងរបស់នីតិបុគ្គលនេះ : រាល់សមាជិករបស់នីតិបុគ្គលពុំមានជាចាំបាច់នូវគុណភាពជាស្ថាប័ន​ ឬតំណាង របស់នីតិបុគ្គលនោះឡើយ។ឧទាហរណ៍ៈ បទល្មើសអាចត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយប្រធានសមាគមមួយ    អ្នកដឹកនាំក្រុមហ៊ុនមួយដើម្បីជៀសវាងកុំឱ្យការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលនាំ 

ទៅរកនិទណ្ឌភាពចំពោះរូបវន្តបុគ្គលដែលជាចារីសំភារៈនៃបទល្មើសច្បាប់បញ្ញត្តថារូបវន្តបុគ្គលក៏នឹងអាចចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌផងដែរ។ ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ នឹងកើតមានឡើងប្រឆាំងចំពោះរូបវន្តបុគ្គលជួនកាល   ឋានៈជាសហចារីនៃបទល្មើស ជួនកាលក្នុងឋានៈជាអ្នកផ្ដើមគំនិត ឬជនសមគំនិត។

       ប្រព័ន្ធនេះ ប្រាកដជាមានលក្ខណៈចាំបាច់។ តាមពិតនៅក្នុងករណីភាគច្រើន បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌគឺជាបទល្មើសដោយចេតនា។ ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះនីតិបុគ្គល គឺជាសភាវៈប្រឌិតដែលពុំមានចេតនាឡើយ។ តាមពិតចេតនាស្ថិតនៅក្នុងរូបវន្តបុគ្គល ដែលតំណាងឱ្យនីតិបុគ្គលហើយដែលត្រូវសំរេចអំពីការប្រព្រឹត្តនូវបទល្មើស។

  ២.របបនៃការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល

       នីតិបុគ្គលត្រូវទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌនូវបទល្មើសដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្ត ដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់ខ្លួនប៉ុន្តែលុះត្រាតែ «នៅក្នុងករណីដែលមានច្បាប់ចែងដោយច្បាប់»ប៉ុណ្ណោះ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត ការទទួលខុសត្រូវរបស់នីតិបុគ្គល ពុំមានលក្ខណៈទូទៅឡើយ : ការទទួលខុសត្រូវនេះអាចកើតមានឡើងលុះត្រាតែមានអត្ថបទច្បាប់ពិសេសប្រកាសអំពីការទទួលខុសត្រូវនេះ ចំពោះការចោទប្រកាន់ជាក់លាក់មួយប៉ុណ្ណោះ។

          ដូច្នេះនីតិបុគ្គលអាចត្រូវបានបន្ទោសអំពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌលុះត្រាតែគេត្រូវកំណត់ដូចទៅនេះ :

–      អត្ថិភាពនៃអត្ថបទច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌពិសេសមួយ ដែលចែងអំពើការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលចំពោះបទល្មើសនេះ។

–      បទល្មើសត្រូវបានប្រព្រឹត្តដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់នីតិបុគ្គលនោះ។

–      ជាបញ្ចប់បទល្មើសនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយស្ថាប័ន ឬតំណាងរបស់នីតិបុគ្គលនោះ។

       ឧទាហរណ៍ : មាត្រា ១៨៧ នៃសេចក្ដីព្រាងក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា នីតិបុគ្គលអាចត្រូវបានប្រកាសឱ្យទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌ អំពីបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលត្រូវបានចែងនៅក្នុងមាត្រា ១៨៣។ ទាក់ទងនឹងការកំណត់ប្រភេទគតិយុត្តនៃបទល្មើស ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយនីតិបុគ្គល ថាជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម ឬបទលហុនោះត្រូវលើកទៅសិក្សាក្នុងបញ្ហាទោសដែលត្រូវទទួលរងដោយរូបវន្តបុគ្គល (មាត្រា ៤៩ ដល់មាត្រា ៧៧)។

       តាមការពិត គឺចាប់ពីពេលវាយតំលៃអំពីទោសដែលទទួលរងដោយរូបវន្តបុគ្គល ទើបគេ ដឹងថាតើអំពើដែលត្រូវទំលាក់លើនីតិបុគ្គល បង្កើតបានជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម ឬបទលហុ។ សេចក្ដីបញ្ជាក់នេះមានសារសំខាន់ណាស់ ពីព្រោះថា ចំពោះរូបវន្តបុគ្គល ចរិតជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម ឬបទលហុ នៃបទល្មើស ត្រូវបានកំណត់ដោយទោសជាប់ពន្ធនាគារដែលត្រូវទទួលរង។

       ដូច្នេះ បទឧក្រិដ្ឋត្រូវផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារលើសពី ៥ ឆ្នាំ បទមជ្ឈិមត្រូវជាប់ពន្ធនាគារជាអតិបរមា ៥ ឆ្នាំ ចំណែកឯ​ បទលហុត្រូវផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារជាអតិបរមាចំនួន ៦ ថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះនីតិបុគ្គល ជាក់ស្ដែងគេពុំអាចប្រកាសទោសជាប់ពន្ធនាគារបានឡើយ។ មានតែទោសពិន័យ និងទោសបន្ថែមផ្សេងទៀតប៉ុណ្ណោះដែលអាចអនុវត្តបាន (មាត្រា ៥៨ ដល់មាត្រា ៧៧)។

៣.ការប្រព្រឹត្តដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់នីតិបុគ្គល

       មានតែការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់នីតិបុគ្គលតែប៉ុណ្ណោះ ដែលជាកត្តាធឱ្យមាននីតិបុគ្គលទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ។ ប្រយោជន៍សំដៅខាងសេដ្ឋកិច្ចដែលមានលក្ខណៈច្បាស់លាស។ ឧទាហរណ៍៖ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនមិនចាត់វិធានការបានត្រឹមត្រូវ ធ្វើឱ្យកម្មករស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនោះ អ្នកទទួលខុសត្រូវរបស់      ក្រុមហ៊ុន នឹងត្រូវប្រកាសថាទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពី បទមនុស្សឃាតដោយអចេនាបាន។ (មាត្រា ២០៧,​២០៨, ២០៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)

៤.ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើនីតិបុគ្គល

       ដោយយោងទៅតាមមាត្រា ១៦៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ បានកំណត់ពីទោសទាំងឡាយសម្រាប់នីតិបុគ្គលមាន៖

–      ទោសពិន័យក្នុងឋានៈជាមូលទោស

–      ទោសបន្ថែមដែលរៀបរាប់នៅក្នុងមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។

       ទោសបន្ថែមសម្រាប់នីតិបុគ្គលអាចប្រកាសដោយតុលាការប្រសិនបើទោសនោះត្រូវបានចែងយ៉ាងជាក់លាក់ចំពោះបទល្មើសដែលចោទប្រកាន់។ តាមមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ទោសបន្ថែមសម្រាប់អនុវត្តលើនីតិបុគ្គល ដូចតទៅ៖

1               ការរំលាយចោល

2               ការដាក់នៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមដានរបស់តុលាការ

3              ការហាមឃាត់ចំពោះការអនុវត្តសកម្មភាពមួយ ឬច្រើន

4                ការបណ្ដេញចេញពីលទ្ធកម្មសាធារណៈ

5                ការហាមឃាត់ចំពោះការអំពាវនាវជាសាធារណៈដល់ការសន្សំសំចៃ

6                ការហាមឃាត់ចំពោះឧបករណ៍អាចជួញដូរបាន ក្រៅពីឧបករណ៍អាចជួញដូរបានដែលកំណត់ដោយធនាគារ

7               ការហាមឃាត់ចំពោះការប្រើបណ្ណទូទាត់

8                ការបិទគ្រឹះស្ថានដែលប្រើសម្រាប់ធ្វើការរៀបចំ ឬប្រព្រឹត្តបទល្មើស

9                 ការហាមឃាត់ចំពោះការធ្វើអាជីវកម្មលើគ្រឹះស្ថានដែលបើកចំហដល់សាធារណៈជន ឬដែលបានប្រើប្រាស់ដោយសាធារណៈជន

10       ការរឹបអូសឧបករណ៍សម្ភារៈ ឬវត្ថុណាមួយដែលប្រើប្រាស់ ប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬដែលមានគោលដៅសម្រាប់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស។

11      ការរឹបអូសវត្ថុ ឬមូលនិធិដែលជាកម្មវត្ថុ នៃបទល្មើស

12      ការរឹបអូសផលទុន ឬទ្រព្យសម្បត្តិដែលជាផលកើតចេញពីបទល្មើស

13    ការរឹបអូសឧបភោគភណ្ឌ សម្ភារៈ និងចលនវត្ថុក្នុងទីកន្លែង ដែលបទល្មើសបានប្រព្រឹត្ត

14       ការបិទផ្សាយសេចក្ដីសម្រេចផ្ដន្ទាទោស ការផ្សាយសេចក្ដីសម្រេចផ្តន្ទាទោសនៅក្នុងសារព័ត៌មានសរសេរ ឬការផ្សាយតាមទូរគមនាគមន៍សោតទស្សន៍។

III.មូលហេតុនៃការមិនទទួលខុសត្រូព្រហ្មទណ្ឌ

       ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ បណ្ដាលមកពីមូលហេតុណាមួយដែលច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌចាត់ទុកថា ជាមូលហេតុត្រឹមត្រូវច្បាប់មិនតម្រូវឱ្យអ្នកប្រព្រឹត្តទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។ មូលហេតុដែលនាំឱ្យមានការ​មិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌអាចែកជាពីរប្រភេទគឺ៖ មូលហេតុអត្តនោម័ត និងមូលហេតុសត្យានុម័ត។

១.មូលហេតុអត្តនោម័តនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ

       មូលហេតុអត្តនោម័តនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌតាមក្រមព្រហ្មទណ្ឌរួមមាន៖

       ក.វិបល្លាសា្មរតី

          មាត្រា ៣១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ កាលបើជនណាម្នាក់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស នៅពេលដែលជននោះកើតវិបល្លាសស្មារតីដែលធ្វើ​ឱ្យបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួន ជននោះមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ។ ក៏ដោយសារតែប្រព័ន្ធសរសៃប្រាសាទមានសកម្មភាំពមិនប្រក្រតី ចារីបានបាត់បងនូវលទ្ធភាពនៃការយល់ដឹងពីពិភពខាងក្រៅជុំវិញខ្លួន ហើយេពុំអាចត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពរបស់ខ្លួនបាន។

       ជាទូទៅភស្តុតាងនៃវិបល្លាសស្មារតីត្រូវបញ្ចប់ដោយវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញ ក៏ប៉ុន្តែយោបល់ទាំងនោះពុំមានអនុភាព   

ចងជាកាតព្វកិច្ចឱ្យចៅក្រមត្រូវតែជឿតាមទេ ពោលគឺចៅក្រមអាចជឿក៏បាន មិនជឿក៏បាន។ ជននោះគឺស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលទូទៅ (មាត្រា ២៤ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឆ្នាំ ២០០៧)

       ខ.កម្លាំង ឬការបង្ខំ

       ក្នុងមាត្រា ៣៦ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ បុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្រោមអានុភាពនៃកំលាំង ឬការបង្ខំដែលបុគ្គលនោះមិនអាចទប់ទលបាន បុគ្គលនោះមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។ មាត្រា ៩៦ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ កាលបើមានភស្តុតាងថា មានកំលាំងអ្វីមួយបានបង្ខំ ជនណាម្នាក់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីមួយ ហើយជននោះកាលមិនអាចទប់ទល់ និងកំលាំងនោះបានទេ ក៏ប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះទៅ។ ជនប្រព្រឹត្តបទល្មើសនេះមិនត្រូវឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើដែលខ្លួនវបានប្រព្រឹត្តឡើយ។

  ១.ប្រភេទនៃកម្លាំង ឬការបង្ខំ

       ១.១.ការបង្ខំលើរូបកាយ

       ការបង្ខំមកពីកម្លាំងពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ ដូចជាកម្លាំងមកពីព្រឹត្តិការណ៍ ធម្មជាតិ មកពីសត្វ ឬមកពីតតិយជនណាមួយ។ ឧទាហរណ៍៖ ខ្យល់ព្យុះ ឬរន្ទះបាញ់ជាដើម។

       ១.២.ការបង្ខំអាចពីកម្លាំងផ្ទាល់របស់ចារី

       ការនេះបណ្ដាលមកពីចារីមានបញ្ហាលើរូបរាង្គការដែលពិបាកក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង។ ឧទាហរណ៍៖ អ្នកបើកបរម្នាក់បានរមូលសរសៃជើងនៅពេលបើកបរហើយជាន់នៅលើឈ្នាន់ល្បឿន ដែលបង្កឱ្យកើតជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ បទបើកបរបណ្ដាលឱ្យស្លាប់អ្នកដទៃដោយអចេតនា បានឡើយ។

  ២.ការបង្ខំលើផ្លូវចិត្ត

       ការបង្ខំលើផ្លូវចិត្តសំដៅលើកម្លាំងដែលបង្ខំឆន្ទៈរបស់ចារី។ ការបង្ខំផ្លូវចិត្តក៏អាចជាមូលហេតុនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានដែរ ការបង្ខំនេះមាន ប្រភពមកពីព្រឹត្តិការណ៍ក្រៅឆន្ទៈរបស់ចារី។ ជម្រុញឱ្យចារីមិនអាចបញ្ចៀសបានពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ ឧទាហរណ៍ៈ គណនេយ្យករម្នាក់ត្រូវបានខ្មាំងកាំភ្លើងភ្ជង់ឱ្យប្រគលប្រាក់ដែលខ្លួនកំពុងកាន់កាប់ឱ្យទៅខ្មាំងកាំភ្លើង។

២.មូលហេតុសត្យានុម័តនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ ឬយុត្តិកម្មនៃបទល្មើស

       អំពើនេះត្រូវបានផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ តែត្រូវបានចាត់ទុកថាជា ការអនុវត្តសិទ្ធិ ឬជាការបំពេញកាតព្វកិច្ច អំពើនេះកើតឡើងដោយសារតែផលប្រយោជន៍ស្របច្បាប់។

  ក.ការអនុញ្ញាតដោយច្បាប់ ឬអាជ្ញាធរ

       មាត្រា ៣២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា៖ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើដែលបានបញ្ញត្ត ឬអនុញ្ញាតតាមច្បាប់ បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ។ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ។ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ លើកលែងតែអំពើនេះជាអំពើខុសច្បាប់យ៉ាងជាក់ច្បាស់ មាត្រា ៩៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចាស់បានចែងថា៖ មិនទុកជាអំពើល្មើសក្នុងបទព្រហ្មទណ្ឌទេ កាលណាបើអំពើទាំងឡាយនោះធ្វើតាមបង្គាប់ច្បាប់ ហើយអ្នកបញ្ជាឱ្យធ្វើក៏ជាអាជ្ញាធរធម្មានុរូបនោះ ចៅក្រមត្រូវថ្លឹងមើលតានការណ៍គួរ នូវភាពនៃការទទួលខុសត្រូវក្នុងបទព្រហ្មទណ្ឌរបស់ភ្នាក់ងារអ្នកសម្រេចការនោះផង។

  ១.ការអនុញ្ញាដោយច្បាប់

       ក្នុងករណីនេះច្បាប់បញ្ញត្ត ឬអនុញ្ញាតឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើណាមួយហើយច្បាប់មិនអនុញ្ញាត្តឱ្យផ្តន្ទាទោស លើអំពើដែលកើតចេញពីការបំពេញកាតព្វកិច្ចតម្រូវដោយច្បាប់។

  ២.ការអនុញ្ញាតដោយអាជ្ញាធរ

       មាត្រា ៣២ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែថាៈ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតមាបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ ​បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ លើកលែងតែអំពើនេះជាអំពើខុសច្បាប់យ៉ាងជាក់ច្បាស់។

       ២.១.អាជ្ញាធរស្របច្បាប់

       សំដៅដល់អាជ្ញាធរសាធារណៈដែលជាអាជ្ញាធររដ្ឋបាល អាជ្ញាធរតុលាការ ឬអាជ្ញាធរយោធា ដែលមានអំណាចតាមផ្លូវច្បាប់ក្នុងការបញ្ជាឱ្យអនុវត្តច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានផ្សេងៗ។

       ២.២.បញ្ជាស្របច្បាប់

       ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមិនអនុញ្ញាតឱ្យជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស តាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ រួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ ប្រសិនបើអំពើនោះជាអំពើខុសច្បាប់ យ៉ាងជាក់ច្បាស់។ អ្នកទទួលបញ្ជាអាចរួចផុតពីការទទួលត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានដោយផ្អែកលើមាត្រា ៣២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។

  ខ.ការការពារស្របច្បាប់

       មាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី ១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ មិនឱ្យបុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងសភាពការពារស្របច្បាប់ទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។ កថាខណ្ឌទី២ នៃមាត្រា ៣៣ កំណត់ពីលក្ខខណ្ឌនៃការការពារស្របច្បាប់ដូចតទៅ៖

–      បទល្មើសត្រូវចាត់ទុកថា ត្រឹមត្រូវដោយការវចាំបាច់ ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិប្រឈមមុខនឹង ការឈ្មានពានមួយដែលមិនត្រឹមត្រូវ។

–      បទល្មើស និងការឈ្លានពានត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នា និង

–      គ្មានវិសមាមាត្ររវាងមធ្យោបាយការពារដែលប្រើប្រាស់និងទម្ងន់នៃការឈ្មានពាន។

  ១.លក្ខខណ្ឌនៃការការពារស្របច្បាប់

       មាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ការឈ្លានពានមាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ការឈ្លានពាន និងការការពារត្រូវមានលក្ខណៈ មួយចំនួនដើម្បីការពារក្លាយជាយុត្តិកម្មនៃបទល្មើស។

       ១.១.ការឈ្លានពាន

       ចំណុចទី១ កថាខណ្ឌទី២ នៃមាត្រា ៣៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌការឈ្លានពានត្រូវកើតឡើងមុនពេលមានការការពារប្រឺមមុខ នឹងការឈ្លានពានណាមួយ។ ការឈ្លានពានជាមុន គឺជាធាតុផ្សំចាំបាច់នៃការការពារស្របច្បាប់។ ការឈ្លានពាននេះអាចធ្វើលើទ្រព្យសម្បត្តិ ឬរូបកាយរបស់អ្នកការពារផ្ទាល់ ឬនៅលើតតិយជនបានដែរ។

       ១.២.ការការពារ

       ការការពារទៅនឹងអំពើឈ្លានពានណាមួយ ស្ដែងឡើងតាមរយៈការតបពីសំណាក់ជនដែលទទួលរងនូវការឈ្លានពាននោះ។ អំពើការពារអាចជារូបភាព ប្លែកៗពីគ្នា ដូចជាការសម្លាប់ ការប្រើហិង្សា ជាដើម។ ការប្រព្រឹត្តអំពើខ្លះមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអំពើការពារនៃការការពារស្របច្បាប់នោះឡើយ ដូចជាការរំលោភសេពសន្ថវៈ ឬការធ្វើទារុណកម្ម ជាដើម។

–      ការការពារត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នានឹងការឈ្លានពានការការពារត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នា និងការឈ្លានពានមានន័យថា ការការពារត្រូវតែធ្វើឡើងភ្លាមៗក្នុងខណៈដែលការឈ្លានពានបានកើតឡើង។

–      ការការពារត្រូវតែចាំបាច់ការការពារត្រូវតែចាំបាច់សម្រាប់ស្រោចស្រង់ដល់ផលប្រយោជន៍ដែលត្រូវបានគំរាមកំហែង មានន័យថាៈ ការការពារត្រូវជាការចាំបាច់ ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិ។ ប្រតិកម្មតបតរបស់អ្នកការពារ គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដើម្បីបញ្ជៀសការឈ្លានពាន។

–      មធ្យោបាយការពារដែលប្រើប្រាស់ត្រូវតែគ្មានវិសមាមាត្រជាមួយ នឹងទម្ងន់នៃការឈ្លានពាន មធ្យោបាយការការពារដែលបានប្រើប្រាស់ត្រូវតែឆ្លើយតបទៅនឹងភាពធ្ងន់ធ្ងរ នៃការឈ្លានពានមិនត្រឹមត្រូវ។ (មាត្រា ៧៥៥ កថាខណ្ឌទី ១ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី)​ កាលបើអំពើមួយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការការបារស្របច្បាប់ហើយចារីមិនត្រឹមតែមិនទទួលខុសត្រូវរដ្ឋប្បវេណីទៀតផង។

  គ.ស្ថានភាពចាំបាច់

          ស្ថានភាពចាំបាច់ គឺជាស្ថានភាពរបស់បុគ្គលម្នាក់ដែលឈានទៅដល់ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសណាមួយដោយ សារតែមានបំណងចង់ជួយស្ដារនូវផលប្រយោជន៍ មួយផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយគ្រោះថ្នាក់ដែលកំពុងកើតមាន ឬដែលនឹងកើតមាន។

          ចំពោះស្ថានភាពចាំបាច់ ចារីមានជម្រើស ពីរយ៉ាងគឺ៖

–      ទទួលយកការខូចខាតដែលនឹង   ត្រូវកើតមានឡើង      ដោយសុខចិត្តបដិសេធមិនព្រមប្រព្រឹត្តបទល្មើស

–      ត្រូវតែប្រព្រឹត្តបទល្មើសដើម្បីបញ្ជៀសការខូចខាត។ ស្ថានភាពចាំបាច់ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុត្តិកម្មនៃបទល្មើសតាម មាត្រា ៣៥ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ បុគ្គលដែលស្ថិតនៅក្នុងការចាំបាច់ត្រូវតែប្រព្រឹត្តបទល្មើស មិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ។ ស្ថានភាពចាំបាច់ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម៖

–      បទល្មើសត្រូវបានចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវដោយចាំបាច់ ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិប្រឆាំងនឹងគ្រោះថ្នាក់ដែលកំពុងកើតមាន ឬដែលនឹងកើតមាននឹង

–      គ្មានវិសមាមាត្ររវាងមធ្យោបាយការពារ និងទម្ងប់នៃគ្រោះថ្នាក់។

  ១.គ្រោះថ្នាក់កំពុងមាន ឬដែលនឹងកើតមាន

       ជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងស្ថានភាពចាំបាច់ ត្រូវរកភស្តុតាងអំពី គ្រោះថ្នាក់ដែលជម្រុញឱ្យប្រព្រឹត្តបទ      ល្មើស។ ឧទាហរណ៍៖ ដើម្បីកុំឱ្យកូនស្លាប់ដោយអត់អាហារម្ដាយបានសម្រេចចិត្តលួចបាយ ឬអង្ករយកមកចំអិនដើម្បីចិញ្ចឹមកូន។ នេះគឺ ជាការបញ្ជាក់ពីគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតកូនរបស់ចារីដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើលួច។ ឧទាហរណ៍៖ បុរសម្នាក់បានដុតសំបុកឃ្មុំចោលរបស់អ្នកជិតខាង តែតាមពិតឃ្មុំមិនបានទិចទេ គឺជាគ្រោះថ្នាក់កើតជាយថាហេតុ ពុំមានជាស្ថាបភាពចាំបាច់ទេ។ ការដុតសំបុកឃ្មុំត្រូវផ្តន្ទាទោសពុំមែនជាស្ថានភាពចាំបាច់ទេ។

  ២.ការការពារជាចាំបាច់

       ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិកម្ម បទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយចារី ត្រូវតែជាអំពើចាំបាច់ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទែ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិ។ ត្រង់ចំណុចនេះមានន័យថាការប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាជម្រើសដ៏ប្រសើរបំផុត និងជាជម្រើសតែមួយគត់ដើម្បីបញ្ជៀសគ្រោះថ្នាក់បាន។ ឧទាហរណ៍៖ នារីម្នាក់បានសម្រេចចិត្តលួចសាច់គោគេដើម្បីឱ្យកូនរបស់នាងបរិភោគនូវអាហារឆ្ញាញ់ជាងធម្មតា មិនអាចលើកសំអាងភាពចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។

  ៣.ការការពារដែលគ្មានវិសមាមាត្រជាមួយ នឹងទម្ងន់គ្រោះថ្នាក់

       ចារីត្រូវរកភស្តុតាងមកបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថា បទល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តមានលក្ខណៈសមាមាត្រទៅនឹងភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃគ្រោះថ្នាក់។ ផលវិបាកនៃបទល្មើសត្រូវតែមានតម្លៃតិចជាង ឬស្មើនឹងតម្លៃដែលចារីមានបំណងចង់ជួយស្រោចស្រង់សង្គ្រោះ។ ឧទាហរណ៍៖ អំពើរបស់អ្នកបើកបររថយន្តម្នាក់ដែលបានសម្រេចបើកបររថយន្តរបស់គាត់ទៅប៉ះជញ្ជាំងផ្ទះរបស់តតិយជន ក្នុងគោលបំណងដើម្បីបញ្ជៀសការប៉ះទង្កិចដល់អ្នកថ្មើជើងម្នាក់ក្នុងករណីនេះគួរតែចាត់ទុកស្ថានភាពចាំបាច់ដែលមានលក្ខណៈសមាមាត្រ។ ក្នុងន័យនេះអ្នកបើកបររថយន្តមិនត្រូវទទួលខុសត្រូវពីបទធ្វើឱ្យខូចខាតដោយចេតនាឡើយ។

 

       ឆ្លងតាមការបកស្រាយខាងលើយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា រាល់នីតិបុគ្គលឯកជនទាំងអស់ត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការទទួលខុសត្រូវចំពោះបទល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តលើកលែងតែ ចំពោះនីតិបុគ្គលសាធារណៈប៉ុណ្ណោះ។ ដែលទោសទាំងឡាយសម្រាប់នីតិបុគ្គលរួមមាន ទោសពិន័យក្នុងឋានៈជាមូលទោស និងទោសបន្ថែមដែលរៀបរាប់នៅក្នុងមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។