ការអភិវឌ្ឍន៍បញ្ញត្តិ ស្តីពី "រូបវន្តបុគ្គល" នៅក្នុងនីតិរដ្ឋប្បវេណីខ្មែរ ពីឆ្នាំ១៩៨៨ ដល់បច្ចុប្បន្ន។

 

គោលគំនិតនៃ "រូបវន្តបុគ្គល" (បុគ្គល) និងសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចផ្លូវច្បាប់របស់បុគ្គល វាបានទទួលការវិវឌ្ឍយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីខ្មែរ តាំងពីឆ្នាំ១៩៨៨។ មានការពង្រីកជាលំដាប់នៃសិទ្ធិ និងសេរីភាពបុគ្គលនៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីខ្មែរ តាំងពីឆ្នាំ ១៩៨៨។ ក្របខ័ណ្ឌច្បាប់កាន់តែទូលំទូលាយ និងស្របតាមស្តង់ដារសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ ការផ្តោតអារម្មណ៍បានផ្លាស់ប្តូរពីការការពារសមូហភាព (រដ្ឋ ឬក្រុមគ្រួសារ) ទៅជាការការពារសិទ្ធិបុគ្គល និងស្វ័យភាព។

    I.       មុនឆ្នាំ ១៩៨៨

មុន​ឆ្នាំ​១៩៨៨ ច្បាប់​រដ្ឋប្បវេណី​ខ្មែរ​បាន​រង​ឥទ្ធិពល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ដោយ​ច្បាប់​អាណានិគម​បារាំង និង​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី​ខ្មែរ។ ក្របខ័ណ្ឌច្បាប់សម្រាប់បុគ្គលខ្វះគោលគំនិតទំនើបមួយចំនួន ដូចជាសិទ្ធិបុគ្គលិក     លក្ខណៈ និងសមត្ថភាពផ្លូវច្បាប់។

ការផ្តោតសំខាន់ គឺលើច្បាប់គ្រួសារ ច្បាប់អចលនទ្រព្យ និងកិច្ចសន្យា ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើសិទ្ធិ និងសេរីភាពបុគ្គលមានកម្រិត។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ ១៩៨៨ និងក្រមរដ្ឋប្បវេណី ៖ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ នៃ​សាធារណៈរដ្ឋ​ប្រជាមា-និត​កម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៨៨ (ក្រោយ​មក​ប្តូរ​ឈ្មោះ​ ជា​រដ្ឋកម្ពុជា នៅឆ្នាំ១៩៨៩) បាន​សម្គាល់​ចំណុច​របត់​មួយថ្មីនៃសង្គមកម្ពុជា។

  II.       ក្រោយឆ្នាំ ១៩៨៨ មកដល់បច្ចុប្បន្ន

ក. រដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន៖

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៨៩ ដែលជាច្បាប់ដ៏ទូលំទូលាយដំបូងគេ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅក្រោយសម័យអាណានិគម បានពន្យល់បន្ថែមអំពីស្ថានភាពផ្លូវច្បាប់របស់បុគ្គល។ ក្រម​នេះ ក៏​បាន​ណែនាំ​គោល​គំនិត​ដូច​ជា ​សមត្ថភាព​ផ្លូវ​ច្បាប់ លំនៅឋាន និង​ការ​ការពារ​ជនជាតិ​ភាគតិច។ វាក៏បានដោះស្រាយផ្នែកមួយចំនួន ដូចជារបួសផ្ទាល់ខ្លួន ការបរិហារកេរ្តិ៍ និងឯកជនភាព ដោយទទួលស្គាល់សិទ្ធិបុគ្គល។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣ បានកំណត់ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យសេរី ហើយបានកំណត់សិទ្ធិ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ រួមទាំងសមភាពចំពោះមុខច្បាប់ សេរីភាពក្នុងការនិយាយ និងការជួបប្រជុំ និងការការពារពីការចាប់ខ្លួន និងការឃុំខ្លួនដោយបំពាន។ សិទ្ធិទាំងនេះបង្កើតជា មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការការពារផ្លូវច្បាប់របស់បុគ្គល។ មាត្រា៣១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ១៩៩៣ បានទទួលស្គាល់សិទ្ធិ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់បុគ្គល រួមទាំងសមភាពចំពោះមុខច្បាប់ សិទ្ធិបុគ្គល និងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ។

ខ. ក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងកំណែទម្រង់ច្បាប់៖

ក្រមរដ្ឋប្បវេណី ប្រកាសឱ្យប្រើ ថ្ងៃទី០៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ មានគោលបំណងធ្វើទំនើបកម្មច្បាប់កម្ពុជា ដោយបញ្ចូលគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ និងឆ្លុះបញ្ចាំងពីបរិបទក្រោយសង្គ្រាមស៊ីវិល។ ក្រមទាំងនេះគ្របដណ្តប់ទិដ្ឋភាពដូចជា ស្ថានភាពផ្ទាល់ខ្លួន គ្រួសារ កិច្ចសន្យា ទ្រព្យសម្បត្តិ និងមរតក ដោយផ្តល់នូវក្របខ័ណ្ឌដ៏ទូលំទូលាយសម្រាប់សិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចបុគ្គល។

កំណែទម្រង់ច្បាប់ជាក់លាក់ដែលបានដោះស្រាយលើផ្នែកដូចជា ច្បាប់គ្រួសារ​ ការទទួលខុសត្រូវសង្គម សិទ្ធិអចលនទ្រព្យ (ពង្រឹងការផ្តល់ប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ និងបញ្ជាក់ភាពជាម្ចាស់) និងច្បាប់ពាណិជ្ជកម្ម (សម្រួលសកម្មភាពអាជីវកម្ម និងសិទ្ធិបុគ្គល ក្នុងកិច្ចសន្យា)។

គោលការណ៍ជាទូទៅ ក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីមាន​ដូចជា៖

-        គោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានការគោរពសិទ្ធិ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់បុគ្គលគ្រប់រូប(មាត្រា ២)

-        គោលការណ៍ស្វ័យភាព នៃបុគ្គលឯកជន ដោយគោរពសិទ្ធិ​ និងមិនរើសអើង(មាត្រា ៣)

-        គោលការណ៍សុចរិតភាព និងភាពស្មោះត្រង់ (មាត្រា ៥)

-        គោលការណ៍សមភាព នៃសមត្ថភាពទទួលសិទ្ធិ (មាត្រា៦) .......។ល.។

គ. ច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ

ប្រទេសកម្ពុជាបានផ្តល់សច្ចាប័នលើឧបករណ៍សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិជាច្រើន រួមទាំងសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។ សន្ធិសញ្ញាទាំងនេះកំណត់ស្តង់ដារអន្តរជាតិសម្រាប់ការពារសិទ្ធិបុគ្គល និងមានឥទ្ធិពលលើការអភិវឌ្ឍន៍ផ្នែកច្បាប់ក្នុងស្រុក។ នៅក្នុងមាត្រា៩ និងមាត្រា១៤ នៃ ICCPR បាននិយាយពីសិទ្ធិរបស់បុគ្គលគ្រប់រូបនៅចំពោះមុខច្បាប់។

 III.       ការអភិវឌ្ឍន៍ជាបន្តបន្ទាប់៖

-     ចាប់តាំងពី ឆ្នាំ១៩៨៩ វិសោធនកម្មមួយចំនួន និងការផ្លាស់ប្តូរ នីតិបញ្ញត្តិបានកែលម្អបន្ថែមទៀតនូវក្របខ័ណ្ឌច្បាប់សម្រាប់បុគ្គល។

-     ច្បាប់ស្តីពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងគ្រួសារ ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៩

-     ច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ ១៩៩៣ បានបង្កើតសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិដីធ្លីរបស់បុគ្គល។

-     ច្បាប់ស្តីពីសហគ្រាសពាណិជ្ជកម្មឆ្នាំ២០០៤ បានបញ្ជាក់ពីសមត្ថភាពផ្លូវច្បាប់ក្នុងសកម្មភាពអាជីវកម្ម

-     ច្បាប់ស្តីពីអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ ឆ្នាំ២០០៩ បានផ្តល់ការការពារផ្នែកច្បាប់យ៉ាងសំខាន់ប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានក្នុងគ្រួសារ។

-     ច្បាប់ស្តីពីការការពារទិន្នន័យផ្ទាល់ខ្លួន ឆ្នាំ២០១៣ បានដោះស្រាយកង្វល់ជុំវិញភាពឯកជន របស់បុគ្គលក្នុងយុគសម័យឌីជីថល។

IV.       ទស្សនៈ​នាពេលអនាគត

ទោះបីជាមានការរីកចម្រើនក៏ដោយ បញ្ហាប្រឈមនៅតែមាននៅក្នុងផ្នែកដូចជា ការធានាឱ្យមានសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌ស្មើភាពគ្នា ការការពារក្រុមងាយរងគ្រោះ និងការដោះស្រាយបញ្ហាដែលកំពុងកើតមានដូចជា ឯកជនភាពទិន្នន័យ និងការយាយីតាមអ៊ីនធឺណិត។

ការបន្តកំណែទម្រង់ច្បាប់ និងយុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយការយល់ដឹងជាសាធារណៈ មានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការយល់ដឹងពេញលេញអំពីសិទ្ធិ និងសក្តានុពលរបស់បុគ្គល នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា។ នេះជាទិដ្ឋភាពសង្ខេប ហើយការស្រាវជ្រាវបន្ថែមត្រូវបានណែនាំសម្រាប់ការយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់អំពីការអភិវឌ្ឍន៍នៃបទប្បញ្ញត្តិស្តីពី "រូបវន្តបុគ្គល" នៅក្នុងច្បាប់រដ្ឋប្បវេណីខ្មែរ។

 

សូមអរគុណ!