ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល
យើងដឹងហើយថាកាលណាប្រសិនបើមនុស្សយើងរស់នៅតែឯង នោះនីតិពុំមានសារៈសំខាន់អ្វីនោះទេ។
ព្រោះថាយើងនៅម្នាក់ឯងពុំបាច់មាននីតិ
ឬគោរពវិន័យរបស់សង្គមឡើយហើយអំពើនោះមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃដែលរស់នៅក្នុងសង្គមឡើយ។
នីតិក៏គ្មានសារៈប្រយោជន៍ឡើយ បើមនុស្សតែម្នាក់
ព្រោះនីតិមានឧបនិស្ស័យគ្រប់គ្រងបណ្ដាទំនាក់ទំនងរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម។
ក៏ប៉ុន្តែបើមនុស្សរស់នៅក្នុងសង្គម
នីតិក្លាយជាការចាំបាច់សម្រាប់មនុស្សដែលរស់នៅក្នុងសង្គម
ដោយមនុស្សត្រូវតែសម្របខ្លួនទៅ នឹងវិធានផ្សេងៗដែលយកមក គ្រប់គ្រងសង្គម។
ការគោរពវិធានសង្គមនាំឱ្យចៀសវាងបាននូវអំពើហិង្សា និងភាពផ្ដាច់ការព្រមទាំងធានាឱ្យបាននូវសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គមផងដែរ។
នីតិត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ
ប៉ុន្តែ ជួនកាលមនុស្សជួបប្រទះ នឹងនីតិដោយពុំដឹងថាខ្លួនកំពុងប្រើប្រាស់នីតិទេ។នីតិ
គឺជាបណ្ដុំវិធានដែលបង្កើតឡើងដើម្បីគ្រប់គ្រងសង្គមឱ្យមានសណ្ដាប់ធ្នាប់របៀបរៀបរយ។
ហើយវិធានទាំងនោះមានដូចជា ច្បាប់ យុត្តិសាស្រ្ត លទ្ធិឬទ្រឹស្ដី សីលធម៌ ទំនៀមទំលាប់
វិធាននៃការអនុវត្ត ។
ថ្ងៃនេះក្រុមយើងខ្ញុំបានលើកយកវិធានមួយក្នុងចំណោមវិធានទាំងឡាយរបស់នីតិមកសិក្សាស្រាវជ្រាវ
ដែលក្នុងនោះយើងខ្ញុំបានដក់ស្រង់ចំណុចមួយនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ
ដែលនិយាយអំពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់ នីតិបុគ្គល។
តើការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលមានអត្ថន័យយ៉ាងណាខ្លះ?
នីតិព្រហ្មទណ្ឌ
គឺជាមុខវិជ្ជាមួយដែលសិក្សាពីការកំណត់បទល្មើស ការស្វែងរកពិរុទ្ធភាព ឬភាពស្លូតត្រង់របស់ជនល្មើស
ការចោទប្រកាន់ ការជំនុំជម្រះ ការប្រកាសទោស និងការអនុវត្តទោសជាដើម។
ជាគោលការណ៍បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមួយកើតឡើង
លុះត្រាតែមានធាតុផ្សំដែលច្បាប់កំណត់។ ដែលធាតុផ្សំបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ មាន៣ ដូចជា៖
– ធាតុនីត្យានុកូល
គឺមានតែអំពើដែលបង្កើតជាបទល្មើសនៅពេលដែលអំពើនោះមានចែងក្នុងបញ្ញត្តិព្រហ្មទណ្ឌជាធរមានប៉ុណ្ណោះ
ទើបត្រូវផ្តន្ទាទោសព្រហ្មទណ្ឌបាន។ (មាត្រា ៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)
– ធាតុសត្យានុម័ត
គឺ ច្បាប់បញ្ញត្តិថា អំពើខ្លះរបស់រូបវន្តបុគ្គលឬ
នីតិបុគ្គលដែលបង្កចលាចលដល់សង្គមជាបទល្មើស។ បទល្មើសត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាបទឧក្រិដ្ឋ
បទមជ្ឈិម និងបទលហុ ទៅតាម ទម្ងន់នៃបទល្មើសនោះ។ (មាត្រា ២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)
–
ធាតុអត្តនោម័ត
ពុំមានបទល្មើសទេប្រសិនបើគ្មានចេតនាប្រព្រឹត្ត។
ប៉ុន្តែក្នុងករណីដែលច្បាប់បានចែងទុកមុន
បទល្មើសមួយអាចកើតចេញពីការមិនប្រយ័ត្នការខ្ជីខ្ជា ការធ្វេសប្រហែស
ឬការមិនគោរពកាតព្វកិច្ចដោយឡែកណាមួយ។ (មាត្រា ៤ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ
គឺជាការទទួលខុសត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនដូចដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌក្នុងមាត្រា ២៤
បានចែងថា៖ «បុគ្គលម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌតែចំពោះអំពើផ្ទាល់ខ្លួន ប៉ុណ្ណោះ»។
ក្នុងករណីនេះបុគ្គល អាចជារូបវន្តបុគ្គល និងនីតិបុគ្គល ហេតុនេះការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបែងចែកជាពីរគឺ
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គល
និងការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល។
–
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គល
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិជន៖
នីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ
ត្រូវបានកំណត់
យកត្រឹមអាយុ ១៨
(ដប់ប្រាំបី)ឆ្នាំ (មាត្រា មាត្រា ៣៨នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ) ចំពោះការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌនីមួយៗចាំបាច់ត្រូវផ្ទៀងផ្ទាត់តួនាទីដ៏ត្រឹមត្រូវរបស់អ្នកចូលរួម
នីមួយៗ។ អាស្រ័យទៅលើធាតុទាំងឡាយនៃសំណុំរឿងអ្នកចូលរួមទាំងនោះអាចត្រូវបានកំណត់ប្រភេទគតិយុត្តជាចារី
សហចារី អ្នកផ្ដើមគំនិត អ្នកសម គំនិត។
ម្យ៉ាងទៀតប្រសិនបើបទល្មើស បានទៅដល់គោលបំណងហើយគេនិយាយថា បទល្មើសនេះបាន សម្រេច។ ឧទាហរណ៍ចារីម្នាក់បានកាន់កាំភ្លើងតម្រង់បាញ់លើបុគ្គលម្នាក់ហើយបុគ្គលនោះស្លាប់
អំពើមនុស្សឃាតដោយចេតនាឬ អំពើមនុស្សឃាតដោយគិតទុកមុននេះ បានសម្រេចហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើបទល្មើសបែរ
ជាបានទទួលបរាជ័យទៅវិញ ពីព្រោះថាគោលដៅពុំត្រូវបានសម្រេចតើមានការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌដែរឬទេ?
តើចាប់ពីពេលណាទៅទើបគេអាចចាត់ទុកថា បទល្មើសមួយបានចាប់ផ្ដើម? ឧទាហរណ៍៖
ឃាតកម្មដោយចេតនា បានគិតទៅដល់ការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋរបស់ខ្លួនអស់ រយៈពេល ៧
ថ្ងៃមុនទិញអាវុធ នៅមុនប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋមួយ ថ្ងៃណាត់ជួបជនរងគ្រោះនៅពេលព្រឹក
ប៉ុន្តែត្រូវបាននគបាលចាប់ខ្លួនមុនពេល
ជនរងគ្រោះមកដល់តើអាចចោទប្រកាន់ជននេះពីបទព្រហ្មទណ្ឌបានដែរឬទេ?
ជាទូទៅបទល្មើសមួយមិនអាចត្រូវបានសម្រេចឡើងក្នុងរយៈពេលតែមួយរំពេចបានឡើយ។ បទល្មើស
គឺជាលទ្ធផលដែលកើតចេញពីដំណាក់កាលជាច្រើនបន្ត បន្ទាប់គ្នាចាប់ពីការគិតធម្មតាអំពីបទឧក្រិដ្ឋរហូតដល់ការសម្រេចទាំងស្រុងនូវអំពើល្មើល។
មាត្រា ២៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានចែងថា៖ ការប៉ុនប៉ងក្នុងបទឧក្រិដ្ឋ
ឬក្នុងករណីដែលច្បាប់បានចែងទុកក្នុងបទមជ្ឈិមអាចត្រូវផ្តន្ទាទោស បានកាលណាលក្ខខណ្ឌខាងក្រោមនេះ
ត្រូវបានបំពេញ : ចារីបាន
ចាប់ផ្ដើមអនុវត្តបទល្មើសគឺមានន័យថា ចារីបានប្រព្រឹត្តអំពើដែលមាន
គោលបំណងដោយផ្ទាល់ដើម្បីប្រព្រឹត្ត បទល្មើស
និងចារីមិនបានបញ្ឈប់អំពើរបស់ខ្លួនទៅវិញដោយស្ម័គ្រចិត្ត តែត្រូបានរាំងស្ទះ ឬអាក់ខាន
ដោយឥទ្ធិពលនៃកាលៈទេសៈក្រៅ
ឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។ អំពើត្រៀមបម្រុងដែលពុំមានគោលបំណងដោយផ្ទាល់ដើម្បីប្រព្រឹត្តបទល្មើសមិនមែនជាការចាប់ផ្ដើមអនុវត្តទេ។
ការប៉ុនប៉ងក្នុងបទលហុ ពុំទទួលការផ្ដន្ទាទោសទេ។
–
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល៖
ជាយូរលង់មកហើយការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ
ត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់តែមនុស្សប៉ុណ្ណោះ។ ក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបញ្ចូល
នូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលនៅក្នុងមាត្រា ៤២ ៖
នៅក្នុងករណីដែលមានចែងជាក់លាក់ក្នុងច្បាប់ និងបទដ្ឋានគតិយុត្តផ្សេងទៀតនីតិបុគ្គល
លើកលែងតែរដ្ឋចេញអាចត្រូវបានប្រកាសថាត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពីបទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយអង្គការឬ
អ្នកតំណាងរបស់ខ្លួនដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលនោះ។
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល មិនលើកលែងនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់រូបវន្តបុគ្គលក្នុងអំពើដដែលនោះទេ។
ជាទូទៅនីតិភាពនៃការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ
ត្រូវបានកំណត់អាយុចាប់ពី ១៨ (ដល់ប្រាំបី)ឆ្នាំឡើងទៅ។
តែចំពោះអនីតិជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាកម្មវត្ថុនៃវិធានការតាមដាន វិធានការអប់រំ
វិធានការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភ។
ប៉ុន្តែតុលាការអាចប្រកាសទណ្ឌកម្មព្រហ្មទណ្ឌទៅលើអនីតិជនអាយុចាប់ពី ១៤ (ដប់បួន)ឆ្នាំ
ឡើងទៅប្រសិនបើកាលៈទេសនៃបទល្មើស ឬបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់អនិតិជនត្រមូវ។ វិធានការតាមដាន
វិធានការអប់រំ វិធានការការការពារ និងវិធានការឧបត្ថម្ភ មានដូចតទៅ៖
–
ការប្រគល់អនិតិជនឱ្យទៅឪពុកម្ដាយ អាណាព្យាបាល
បុគ្គលដែលថែរក្សា អនីតិជននោះ ឬបុគ្គល
ណាផ្សេងទៀតប្រសិនបើបុគ្គលនោះ
សក្កិសមនឹងទំនុកចិត្ត។
–
ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅសេវាសាធារណៈដែលសម្រាប់ទទួលបន្ទុក
អនិតិជន។
–
ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅអង្គការឯកជន ដែលមាននីតិសម្បទាក្នុងការ
ទទួលអនីតិជន។
–
ការប្រគលអនីតិជនឱ្យទៅបន្ទីពេទ្យ ឬស្ថាប័នឯកទេស។
–
ការដាក់អនីតិជនឱ្យស្ថិតនៅក្រោមកាការពាររបស់តុលាការ។
ការដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការក្នុងករណីដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការការពាររបស់តុលាការនោះតុលាការ
ចាត់តាំងបុគ្គលមួយរូបដែលទទួលភារៈធ្វើតាមដានអនីតិជន។
បុគ្គលនោះត្រូវផ្ញើរបាយការណ៍កិរិយាមាយាទរបស់អនីតិជនឱ្យបានទៀងទាត់ដល់ព្រះរាជអាជ្ញា។
បុគ្គលនេះផ្ដល់ព័ត៌មានដល់ព្រះរាជអាជ្ញា អំពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់ដែលអាចនាំឱ្យមានការកែប្រែនូវវិធានការនេះ។
ជាការពិតណាស់ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានបង្កើតឡើងសំរាប់តែមនុស្សប៉ុណ្ណោះ។
សេចក្ដីព្រាងក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបញ្ចូលទៅក្នុងនីតិខ្មែរ
នូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល។
នេះជានវកម្មសារវន្តមួយដែលមានគោលដៅបំពេញនូវកង្វះខាតគតិយុត្តមួយដ៏មានសារៈសំខាន់
និងបញ្ចប់និទណ្ឌភាពរបស់ នីតិបុគ្គលដែលបង្កើតបានជាតួអង្គសង្គម
សេដ្ឋកិច្ចដ៏មានសារៈសំខាន់។
មាត្រា ៤២ បានចែងថាជាគោលការណ៍ នីតិបុគ្គល
លើកលែងតែរដ្ឋចេញ
អាចត្រូវបានប្រកាសថាត្រូវទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពីបទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយអង្គការ
ឬអ្នកតំណាងរបស់ខ្លួន ដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលនោះ។
មាត្រាដដែលនេះបញ្ជាក់ថា
ការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល ពុំច្រានចោលនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់
រូបវន្តបុគ្គលចំពោះអំពើដដែលនោះទេ។ អត្ថបទច្បាប់នេះ
អាចយកទៅអនុវត្តចំពោះគ្រប់នីតិបុគ្គលទាំងអស់ទោះជាមានសញ្ជាតិខ្មែរ ឬបរទេសក្ដីឱ្យតែសកម្មភាពរបស់នីតិបុគ្គលនោះអាចស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់ខ្មែរ
ដោយអនុលោកតាមវិធានសមត្ថកិច្ចដែលយើងបានសិក្សាកន្លងមកនេះ។
ម្យ៉ាងទៀតអត្ថបទច្បាប់នេះក៏ពុំបានបែងចែកទៅតាមនីតិបុគ្គលនៃនីតិឯកជន
(ក្រុមហ៊ុន សមាគមន៍ សហគ្រាស ។ល។) ឬនីតិបុគ្គលសាធារណៈឡើយលើកលែងតែចំពោះរដ្ឋចេញ
ដែលពុំអាចធ្វើបណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌពីរដ្ឋឡើយទោះក្នុងករណីណាក៏ដោយ។
នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការដាក់ឱ្យអនុវត្តនូវការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ
អត្ថបទច្បាប់កំរិតការទទួលខុសត្រូវរបស់នីតិបុគ្គល ឱ្យមកនៅត្រឹមករណីបទល្មើសសដែលប្រព្រឹត្តដើម្បីប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គល
ដោយស្ថាប័ន ឬកំណាងរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។
នេះបានសេចក្ដីថានីតិបុគ្គលទាំងឡាយពុំទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌ
ចំពោះគ្រប់បទល្មើសទាំងអស់ដែលអាចប្រព្រឹត្តដោយ អ្នកដឹកនាំរបស់ខ្លួនឡើយ។
ចាំបាច់ត្រូវឱ្យបទល្មើសទាំងនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្តដើម្បីប្រយោជន៍របស់ខ្លួន
មានន័យថាតាមការពិតនីតិបុគ្គលបានទាញយកនូវផលប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោល ជាសំភារៈ
ឬតាមផ្លូវចិត្ត។ ប្រសិនបើ ដោយប្រព្រឹត្តនូវបទល្មើស ចារីស្វែងរកត្រឹមតែតំរូវការបំពេញប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះនីតិបុគ្គលពុំមានការទទួលខុសត្រូវឡើយ។
ប៉ុន្តែប្រសិនបើចារីចង់បំរើប្រយោជន៍របស់នីតិបុគ្គលក្នុងករណីនេះលក្ខខណ្ឌដែលនាំឱ្យ
នីតិបុគ្គលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានបំពេញហើយ។
នៅក្នុងក្របខណ្ឌនៃការដាក់ឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌនេះ
ត្រូវបញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា បទល្មើសពិតជាត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយស្ថាប័ន
ឬតំណាងរបស់នីតិបុគ្គលនេះ :
រាល់សមាជិករបស់នីតិបុគ្គលពុំមានជាចាំបាច់នូវគុណភាពជាស្ថាប័ន ឬតំណាង
របស់នីតិបុគ្គលនោះឡើយ។ឧទាហរណ៍ៈ បទល្មើសអាចត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយប្រធានសមាគមមួយ អ្នកដឹកនាំក្រុមហ៊ុនមួយដើម្បីជៀសវាងកុំឱ្យការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលនាំ
ទៅរកនិទណ្ឌភាពចំពោះរូបវន្តបុគ្គលដែលជាចារីសំភារៈនៃបទល្មើសច្បាប់បញ្ញត្តថារូបវន្តបុគ្គលក៏នឹងអាចចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌផងដែរ។
ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ នឹងកើតមានឡើងប្រឆាំងចំពោះរូបវន្តបុគ្គលជួនកាល ឋានៈជាសហចារីនៃបទល្មើស ជួនកាលក្នុងឋានៈជាអ្នកផ្ដើមគំនិត
ឬជនសមគំនិត។
ប្រព័ន្ធនេះ ប្រាកដជាមានលក្ខណៈចាំបាច់។
តាមពិតនៅក្នុងករណីភាគច្រើន បទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌគឺជាបទល្មើសដោយចេតនា។
ប៉ុន្តែក្នុងករណីនេះនីតិបុគ្គល គឺជាសភាវៈប្រឌិតដែលពុំមានចេតនាឡើយ។
តាមពិតចេតនាស្ថិតនៅក្នុងរូបវន្តបុគ្គល ដែលតំណាងឱ្យនីតិបុគ្គលហើយដែលត្រូវសំរេចអំពីការប្រព្រឹត្តនូវបទល្មើស។
២.របបនៃការទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គល
នីតិបុគ្គលត្រូវទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌនូវបទល្មើសដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្ត
ដើម្បីជាប្រយោជន៍របស់ខ្លួនប៉ុន្តែលុះត្រាតែ
«នៅក្នុងករណីដែលមានច្បាប់ចែងដោយច្បាប់»ប៉ុណ្ណោះ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត
ការទទួលខុសត្រូវរបស់នីតិបុគ្គល ពុំមានលក្ខណៈទូទៅឡើយ :
ការទទួលខុសត្រូវនេះអាចកើតមានឡើងលុះត្រាតែមានអត្ថបទច្បាប់ពិសេសប្រកាសអំពីការទទួលខុសត្រូវនេះ
ចំពោះការចោទប្រកាន់ជាក់លាក់មួយប៉ុណ្ណោះ។
ដូច្នេះនីតិបុគ្គលអាចត្រូវបានបន្ទោសអំពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌលុះត្រាតែគេត្រូវកំណត់ដូចទៅនេះ :
–
អត្ថិភាពនៃអត្ថបទច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌពិសេសមួយ ដែលចែងអំពើការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌរបស់នីតិបុគ្គលចំពោះបទល្មើសនេះ។
–
បទល្មើសត្រូវបានប្រព្រឹត្តដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់នីតិបុគ្គលនោះ។
–
ជាបញ្ចប់បទល្មើសនេះត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយស្ថាប័ន
ឬតំណាងរបស់នីតិបុគ្គលនោះ។
ឧទាហរណ៍ : មាត្រា ១៨៧ នៃសេចក្ដីព្រាងក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា នីតិបុគ្គលអាចត្រូវបានប្រកាសឱ្យទទួលខុសត្រូវខាងព្រហ្មទណ្ឌ
អំពីបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលត្រូវបានចែងនៅក្នុងមាត្រា ១៨៣។
ទាក់ទងនឹងការកំណត់ប្រភេទគតិយុត្តនៃបទល្មើស ដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តដោយនីតិបុគ្គល
ថាជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម ឬបទលហុនោះត្រូវលើកទៅសិក្សាក្នុងបញ្ហាទោសដែលត្រូវទទួលរងដោយរូបវន្តបុគ្គល
(មាត្រា ៤៩ ដល់មាត្រា ៧៧)។
តាមការពិត គឺចាប់ពីពេលវាយតំលៃអំពីទោសដែលទទួលរងដោយរូបវន្តបុគ្គល
ទើបគេ ដឹងថាតើអំពើដែលត្រូវទំលាក់លើនីតិបុគ្គល បង្កើតបានជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម
ឬបទលហុ។ សេចក្ដីបញ្ជាក់នេះមានសារសំខាន់ណាស់ ពីព្រោះថា ចំពោះរូបវន្តបុគ្គល
ចរិតជាបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម ឬបទលហុ នៃបទល្មើស
ត្រូវបានកំណត់ដោយទោសជាប់ពន្ធនាគារដែលត្រូវទទួលរង។
ដូច្នេះ បទឧក្រិដ្ឋត្រូវផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារលើសពី
៥ ឆ្នាំ បទមជ្ឈិមត្រូវជាប់ពន្ធនាគារជាអតិបរមា ៥ ឆ្នាំ ចំណែកឯ
បទលហុត្រូវផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារជាអតិបរមាចំនួន ៦ ថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ
ចំពោះនីតិបុគ្គល ជាក់ស្ដែងគេពុំអាចប្រកាសទោសជាប់ពន្ធនាគារបានឡើយ។ មានតែទោសពិន័យ
និងទោសបន្ថែមផ្សេងទៀតប៉ុណ្ណោះដែលអាចអនុវត្តបាន (មាត្រា ៥៨ ដល់មាត្រា ៧៧)។
មានតែការប្រព្រឹត្តបទល្មើស ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់នីតិបុគ្គលតែប៉ុណ្ណោះ
ដែលជាកត្តាធឱ្យមាននីតិបុគ្គលទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌ។
ប្រយោជន៍សំដៅខាងសេដ្ឋកិច្ចដែលមានលក្ខណៈច្បាស់លាស។ ឧទាហរណ៍៖ ប្រសិនបើក្រុមហ៊ុនមិនចាត់វិធានការបានត្រឹមត្រូវ
ធ្វើឱ្យកម្មករស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនោះ អ្នកទទួលខុសត្រូវរបស់ ក្រុមហ៊ុន
នឹងត្រូវប្រកាសថាទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌពី បទមនុស្សឃាតដោយអចេនាបាន។ (មាត្រា
២០៧,២០៨, ២០៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ)
ដោយយោងទៅតាមមាត្រា ១៦៧ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ បានកំណត់ពីទោសទាំងឡាយសម្រាប់នីតិបុគ្គលមាន៖
–
ទោសពិន័យក្នុងឋានៈជាមូលទោស
–
ទោសបន្ថែមដែលរៀបរាប់នៅក្នុងមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
ទោសបន្ថែមសម្រាប់នីតិបុគ្គលអាចប្រកាសដោយតុលាការប្រសិនបើទោសនោះត្រូវបានចែងយ៉ាងជាក់លាក់ចំពោះបទល្មើសដែលចោទប្រកាន់។
តាមមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ទោសបន្ថែមសម្រាប់អនុវត្តលើនីតិបុគ្គល ដូចតទៅ៖
1
ការរំលាយចោល
2
ការដាក់នៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមដានរបស់តុលាការ
3
ការហាមឃាត់ចំពោះការអនុវត្តសកម្មភាពមួយ ឬច្រើន
4
ការបណ្ដេញចេញពីលទ្ធកម្មសាធារណៈ
5
ការហាមឃាត់ចំពោះការអំពាវនាវជាសាធារណៈដល់ការសន្សំសំចៃ
6
ការហាមឃាត់ចំពោះឧបករណ៍អាចជួញដូរបាន
ក្រៅពីឧបករណ៍អាចជួញដូរបានដែលកំណត់ដោយធនាគារ
7
ការហាមឃាត់ចំពោះការប្រើបណ្ណទូទាត់
8
ការបិទគ្រឹះស្ថានដែលប្រើសម្រាប់ធ្វើការរៀបចំ
ឬប្រព្រឹត្តបទល្មើស
9
ការហាមឃាត់ចំពោះការធ្វើអាជីវកម្មលើគ្រឹះស្ថានដែលបើកចំហដល់សាធារណៈជន
ឬដែលបានប្រើប្រាស់ដោយសាធារណៈជន
10
ការរឹបអូសឧបករណ៍សម្ភារៈ ឬវត្ថុណាមួយដែលប្រើប្រាស់
ប្រព្រឹត្តបទល្មើស ឬដែលមានគោលដៅសម្រាប់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស។
11
ការរឹបអូសវត្ថុ ឬមូលនិធិដែលជាកម្មវត្ថុ នៃបទល្មើស
12
ការរឹបអូសផលទុន ឬទ្រព្យសម្បត្តិដែលជាផលកើតចេញពីបទល្មើស
13 ការរឹបអូសឧបភោគភណ្ឌ
សម្ភារៈ និងចលនវត្ថុក្នុងទីកន្លែង ដែលបទល្មើសបានប្រព្រឹត្ត
14
ការបិទផ្សាយសេចក្ដីសម្រេចផ្ដន្ទាទោស
ការផ្សាយសេចក្ដីសម្រេចផ្តន្ទាទោសនៅក្នុងសារព័ត៌មានសរសេរ ឬការផ្សាយតាមទូរគមនាគមន៍សោតទស្សន៍។
ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ
បណ្ដាលមកពីមូលហេតុណាមួយដែលច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌចាត់ទុកថា
ជាមូលហេតុត្រឹមត្រូវច្បាប់មិនតម្រូវឱ្យអ្នកប្រព្រឹត្តទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។
មូលហេតុដែលនាំឱ្យមានការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌអាចែកជាពីរប្រភេទគឺ៖
មូលហេតុអត្តនោម័ត និងមូលហេតុសត្យានុម័ត។
មូលហេតុអត្តនោម័តនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌតាមក្រមព្រហ្មទណ្ឌរួមមាន៖
មាត្រា ៣១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ
កាលបើជនណាម្នាក់ប្រព្រឹត្តបទល្មើស
នៅពេលដែលជននោះកើតវិបល្លាសស្មារតីដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់នូវការដឹងខុសត្រូវរបស់ខ្លួន
ជននោះមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ។
ក៏ដោយសារតែប្រព័ន្ធសរសៃប្រាសាទមានសកម្មភាំពមិនប្រក្រតី
ចារីបានបាត់បងនូវលទ្ធភាពនៃការយល់ដឹងពីពិភពខាងក្រៅជុំវិញខ្លួន
ហើយេពុំអាចត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពរបស់ខ្លួនបាន។
ជាទូទៅភស្តុតាងនៃវិបល្លាសស្មារតីត្រូវបញ្ចប់ដោយវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញ
ក៏ប៉ុន្តែយោបល់ទាំងនោះពុំមានអនុភាព
ចងជាកាតព្វកិច្ចឱ្យចៅក្រមត្រូវតែជឿតាមទេ
ពោលគឺចៅក្រមអាចជឿក៏បាន មិនជឿក៏បាន។ ជននោះគឺស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាលទូទៅ (មាត្រា ២៤
នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី ឆ្នាំ ២០០៧)
ក្នុងមាត្រា ៣៦ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ
បុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្រោមអានុភាពនៃកំលាំង
ឬការបង្ខំដែលបុគ្គលនោះមិនអាចទប់ទលបាន បុគ្គលនោះមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។
មាត្រា ៩៦ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ កាលបើមានភស្តុតាងថា មានកំលាំងអ្វីមួយបានបង្ខំ
ជនណាម្នាក់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វីមួយ ហើយជននោះកាលមិនអាចទប់ទល់ និងកំលាំងនោះបានទេ
ក៏ប្រព្រឹត្តបទល្មើសនោះទៅ។
ជនប្រព្រឹត្តបទល្មើសនេះមិនត្រូវឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើដែលខ្លួនវបានប្រព្រឹត្តឡើយ។
១.១.ការបង្ខំលើរូបកាយ
ការបង្ខំមកពីកម្លាំងពីមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅ
ដូចជាកម្លាំងមកពីព្រឹត្តិការណ៍ ធម្មជាតិ មកពីសត្វ ឬមកពីតតិយជនណាមួយ។ ឧទាហរណ៍៖
ខ្យល់ព្យុះ ឬរន្ទះបាញ់ជាដើម។
១.២.ការបង្ខំអាចពីកម្លាំងផ្ទាល់របស់ចារី
ការនេះបណ្ដាលមកពីចារីមានបញ្ហាលើរូបរាង្គការដែលពិបាកក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្លួនឯង។
ឧទាហរណ៍៖ អ្នកបើកបរម្នាក់បានរមូលសរសៃជើងនៅពេលបើកបរហើយជាន់នៅលើឈ្នាន់ល្បឿន
ដែលបង្កឱ្យកើតជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ បទបើកបរបណ្ដាលឱ្យស្លាប់អ្នកដទៃដោយអចេតនា
បានឡើយ។
ការបង្ខំលើផ្លូវចិត្តសំដៅលើកម្លាំងដែលបង្ខំឆន្ទៈរបស់ចារី។
ការបង្ខំផ្លូវចិត្តក៏អាចជាមូលហេតុនៃការមិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានដែរ
ការបង្ខំនេះមាន ប្រភពមកពីព្រឹត្តិការណ៍ក្រៅឆន្ទៈរបស់ចារី។
ជម្រុញឱ្យចារីមិនអាចបញ្ចៀសបានពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស។ ឧទាហរណ៍ៈ
គណនេយ្យករម្នាក់ត្រូវបានខ្មាំងកាំភ្លើងភ្ជង់ឱ្យប្រគលប្រាក់ដែលខ្លួនកំពុងកាន់កាប់ឱ្យទៅខ្មាំងកាំភ្លើង។
អំពើនេះត្រូវបានផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់
តែត្រូវបានចាត់ទុកថាជា ការអនុវត្តសិទ្ធិ ឬជាការបំពេញកាតព្វកិច្ច
អំពើនេះកើតឡើងដោយសារតែផលប្រយោជន៍ស្របច្បាប់។
មាត្រា ៣២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា៖
បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើដែលបានបញ្ញត្ត ឬអនុញ្ញាតតាមច្បាប់
បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ។ បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ។
បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ លើកលែងតែអំពើនេះជាអំពើខុសច្បាប់យ៉ាងជាក់ច្បាស់
មាត្រា ៩៩ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចាស់បានចែងថា៖ មិនទុកជាអំពើល្មើសក្នុងបទព្រហ្មទណ្ឌទេ
កាលណាបើអំពើទាំងឡាយនោះធ្វើតាមបង្គាប់ច្បាប់
ហើយអ្នកបញ្ជាឱ្យធ្វើក៏ជាអាជ្ញាធរធម្មានុរូបនោះ ចៅក្រមត្រូវថ្លឹងមើលតានការណ៍គួរ
នូវភាពនៃការទទួលខុសត្រូវក្នុងបទព្រហ្មទណ្ឌរបស់ភ្នាក់ងារអ្នកសម្រេចការនោះផង។
ក្នុងករណីនេះច្បាប់បញ្ញត្ត
ឬអនុញ្ញាតឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើណាមួយហើយច្បាប់មិនអនុញ្ញាត្តឱ្យផ្តន្ទាទោស
លើអំពើដែលកើតចេញពីការបំពេញកាតព្វកិច្ចតម្រូវដោយច្បាប់។
មាត្រា ៣២ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែថាៈ
បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតមាបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
បុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តអំពើតាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
បុគ្គលនោះមិនប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេ លើកលែងតែអំពើនេះជាអំពើខុសច្បាប់យ៉ាងជាក់ច្បាស់។
២.១.អាជ្ញាធរស្របច្បាប់
សំដៅដល់អាជ្ញាធរសាធារណៈដែលជាអាជ្ញាធររដ្ឋបាល
អាជ្ញាធរតុលាការ ឬអាជ្ញាធរយោធា
ដែលមានអំណាចតាមផ្លូវច្បាប់ក្នុងការបញ្ជាឱ្យអនុវត្តច្បាប់ និងលិខិតបទដ្ឋានផ្សេងៗ។
២.២.បញ្ជាស្របច្បាប់
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមិនអនុញ្ញាតឱ្យជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើស
តាមបញ្ជារបស់អាជ្ញាធរស្របច្បាប់ រួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ
ប្រសិនបើអំពើនោះជាអំពើខុសច្បាប់ យ៉ាងជាក់ច្បាស់។
អ្នកទទួលបញ្ជាអាចរួចផុតពីការទទួលត្រូវព្រហ្មទណ្ឌបានដោយផ្អែកលើមាត្រា ៣២
នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
មាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី ១ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ មិនឱ្យបុគ្គលណាដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងសភាពការពារស្របច្បាប់ទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។
កថាខណ្ឌទី២ នៃមាត្រា ៣៣ កំណត់ពីលក្ខខណ្ឌនៃការការពារស្របច្បាប់ដូចតទៅ៖
–
បទល្មើសត្រូវចាត់ទុកថា ត្រឹមត្រូវដោយការវចាំបាច់
ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិប្រឈមមុខនឹង
ការឈ្មានពានមួយដែលមិនត្រឹមត្រូវ។
–
បទល្មើស និងការឈ្លានពានត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នា និង
–
គ្មានវិសមាមាត្ររវាងមធ្យោបាយការពារដែលប្រើប្រាស់និងទម្ងន់នៃការឈ្មានពាន។
មាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ
ការឈ្លានពានមាត្រា ៣៣ កថាខណ្ឌទី២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ការឈ្លានពាន
និងការការពារត្រូវមានលក្ខណៈ មួយចំនួនដើម្បីការពារក្លាយជាយុត្តិកម្មនៃបទល្មើស។
១.១.ការឈ្លានពាន
ចំណុចទី១ កថាខណ្ឌទី២ នៃមាត្រា ៣៣
នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌការឈ្លានពានត្រូវកើតឡើងមុនពេលមានការការពារប្រឺមមុខ
នឹងការឈ្លានពានណាមួយ។ ការឈ្លានពានជាមុន គឺជាធាតុផ្សំចាំបាច់នៃការការពារស្របច្បាប់។
ការឈ្លានពាននេះអាចធ្វើលើទ្រព្យសម្បត្តិ ឬរូបកាយរបស់អ្នកការពារផ្ទាល់
ឬនៅលើតតិយជនបានដែរ។
១.២.ការការពារ
ការការពារទៅនឹងអំពើឈ្លានពានណាមួយ
ស្ដែងឡើងតាមរយៈការតបពីសំណាក់ជនដែលទទួលរងនូវការឈ្លានពាននោះ។ អំពើការពារអាចជារូបភាព
ប្លែកៗពីគ្នា ដូចជាការសម្លាប់ ការប្រើហិង្សា ជាដើម។
ការប្រព្រឹត្តអំពើខ្លះមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជាអំពើការពារនៃការការពារស្របច្បាប់នោះឡើយ
ដូចជាការរំលោភសេពសន្ថវៈ ឬការធ្វើទារុណកម្ម ជាដើម។
–
ការការពារត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នានឹងការឈ្លានពានការការពារត្រូវតែកើតឡើងក្នុងពេលជាមួយគ្នា
និងការឈ្លានពានមានន័យថា
ការការពារត្រូវតែធ្វើឡើងភ្លាមៗក្នុងខណៈដែលការឈ្លានពានបានកើតឡើង។
–
ការការពារត្រូវតែចាំបាច់ការការពារត្រូវតែចាំបាច់សម្រាប់ស្រោចស្រង់ដល់ផលប្រយោជន៍ដែលត្រូវបានគំរាមកំហែង
មានន័យថាៈ ការការពារត្រូវជាការចាំបាច់ ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ
ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិ។ ប្រតិកម្មតបតរបស់អ្នកការពារ
គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដើម្បីបញ្ជៀសការឈ្លានពាន។
–
មធ្យោបាយការពារដែលប្រើប្រាស់ត្រូវតែគ្មានវិសមាមាត្រជាមួយ
នឹងទម្ងន់នៃការឈ្លានពាន
មធ្យោបាយការការពារដែលបានប្រើប្រាស់ត្រូវតែឆ្លើយតបទៅនឹងភាពធ្ងន់ធ្ងរ
នៃការឈ្លានពានមិនត្រឹមត្រូវ។ (មាត្រា ៧៥៥ កថាខណ្ឌទី ១ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី)
កាលបើអំពើមួយត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការការបារស្របច្បាប់ហើយចារីមិនត្រឹមតែមិនទទួលខុសត្រូវរដ្ឋប្បវេណីទៀតផង។
ស្ថានភាពចាំបាច់
គឺជាស្ថានភាពរបស់បុគ្គលម្នាក់ដែលឈានទៅដល់ការប្រព្រឹត្តបទល្មើសណាមួយដោយ
សារតែមានបំណងចង់ជួយស្ដារនូវផលប្រយោជន៍
មួយផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយគ្រោះថ្នាក់ដែលកំពុងកើតមាន ឬដែលនឹងកើតមាន។
ចំពោះស្ថានភាពចាំបាច់ ចារីមានជម្រើស
ពីរយ៉ាងគឺ៖
–
ទទួលយកការខូចខាតដែលនឹង
ត្រូវកើតមានឡើង
ដោយសុខចិត្តបដិសេធមិនព្រមប្រព្រឹត្តបទល្មើស
–
ត្រូវតែប្រព្រឹត្តបទល្មើសដើម្បីបញ្ជៀសការខូចខាត។
ស្ថានភាពចាំបាច់ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាយុត្តិកម្មនៃបទល្មើសតាម មាត្រា ៣៥
នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថាៈ បុគ្គលដែលស្ថិតនៅក្នុងការចាំបាច់ត្រូវតែប្រព្រឹត្តបទល្មើស
មិនទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌទេ។ ស្ថានភាពចាំបាច់ត្រូវមានលក្ខខណ្ឌដូចខាងក្រោម៖
–
បទល្មើសត្រូវបានចាត់ទុកថាត្រឹមត្រូវដោយចាំបាច់
ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទៃ ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិប្រឆាំងនឹងគ្រោះថ្នាក់ដែលកំពុងកើតមាន
ឬដែលនឹងកើតមាននឹង
–
គ្មានវិសមាមាត្ររវាងមធ្យោបាយការពារ
និងទម្ងប់នៃគ្រោះថ្នាក់។
ជនដែលប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងស្ថានភាពចាំបាច់
ត្រូវរកភស្តុតាងអំពី គ្រោះថ្នាក់ដែលជម្រុញឱ្យប្រព្រឹត្តបទ ល្មើស។ ឧទាហរណ៍៖
ដើម្បីកុំឱ្យកូនស្លាប់ដោយអត់អាហារម្ដាយបានសម្រេចចិត្តលួចបាយ
ឬអង្ករយកមកចំអិនដើម្បីចិញ្ចឹមកូន។ នេះគឺ
ជាការបញ្ជាក់ពីគ្រោះថ្នាក់ដល់អាយុជីវិតកូនរបស់ចារីដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើលួច។
ឧទាហរណ៍៖ បុរសម្នាក់បានដុតសំបុកឃ្មុំចោលរបស់អ្នកជិតខាង តែតាមពិតឃ្មុំមិនបានទិចទេ
គឺជាគ្រោះថ្នាក់កើតជាយថាហេតុ ពុំមានជាស្ថាបភាពចាំបាច់ទេ។
ការដុតសំបុកឃ្មុំត្រូវផ្តន្ទាទោសពុំមែនជាស្ថានភាពចាំបាច់ទេ។
ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិកម្ម
បទល្មើសដែលប្រព្រឹត្តដោយចារី ត្រូវតែជាអំពើចាំបាច់ដើម្បីការពារខ្លួន ការពារអ្នកដទែ
ឬការពារទ្រព្យសម្បត្តិ។
ត្រង់ចំណុចនេះមានន័យថាការប្រព្រឹត្តបទល្មើសជាជម្រើសដ៏ប្រសើរបំផុត
និងជាជម្រើសតែមួយគត់ដើម្បីបញ្ជៀសគ្រោះថ្នាក់បាន។ ឧទាហរណ៍៖
នារីម្នាក់បានសម្រេចចិត្តលួចសាច់គោគេដើម្បីឱ្យកូនរបស់នាងបរិភោគនូវអាហារឆ្ញាញ់ជាងធម្មតា
មិនអាចលើកសំអាងភាពចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យរួចផុតពីការទទួលខុសត្រូវព្រហ្មទណ្ឌឡើយ។
ចារីត្រូវរកភស្តុតាងមកបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថា
បទល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តមានលក្ខណៈសមាមាត្រទៅនឹងភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃគ្រោះថ្នាក់។ ផលវិបាកនៃបទល្មើសត្រូវតែមានតម្លៃតិចជាង
ឬស្មើនឹងតម្លៃដែលចារីមានបំណងចង់ជួយស្រោចស្រង់សង្គ្រោះ។ ឧទាហរណ៍៖
អំពើរបស់អ្នកបើកបររថយន្តម្នាក់ដែលបានសម្រេចបើកបររថយន្តរបស់គាត់ទៅប៉ះជញ្ជាំងផ្ទះរបស់តតិយជន
ក្នុងគោលបំណងដើម្បីបញ្ជៀសការប៉ះទង្កិចដល់អ្នកថ្មើជើងម្នាក់ក្នុងករណីនេះគួរតែចាត់ទុកស្ថានភាពចាំបាច់ដែលមានលក្ខណៈសមាមាត្រ។
ក្នុងន័យនេះអ្នកបើកបររថយន្តមិនត្រូវទទួលខុសត្រូវពីបទធ្វើឱ្យខូចខាតដោយចេតនាឡើយ។
ឆ្លងតាមការបកស្រាយខាងលើយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា
រាល់នីតិបុគ្គលឯកជនទាំងអស់ត្រូវតែមានកាតព្វកិច្ចក្នុងការទទួលខុសត្រូវចំពោះបទល្មើសដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តលើកលែងតែ
ចំពោះនីតិបុគ្គលសាធារណៈប៉ុណ្ណោះ។ ដែលទោសទាំងឡាយសម្រាប់នីតិបុគ្គលរួមមាន
ទោសពិន័យក្នុងឋានៈជាមូលទោស និងទោសបន្ថែមដែលរៀបរាប់នៅក្នុងមាត្រា ១៦៨ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
Labels: Business and Law
ស្មុំកូនធម្មតា គឺជាការបង្កើតទំនាក់ទំនងញាតិរវាងឪពុកម្តាយចិញ្ចឹម
និងកូនស្មុំ រួមទាំងញាតិលោហិតរបស់ឪពុកម្តាយចិញ្ចឹម ប៉ុន្តែទំនាក់ទំនងនេះពុំបានកាត់ផ្តាច់ទាំងស្រុងរវាងកូនស្មុំ
និងឪពុកម្តាយបង្កើត ឬញាតិលោហិត ឡើយ។
ស្មុំកូនពេញលេញ គឺជាការបង្កើតទំនាក់ទំនងញាតិរវាងឪពុកម្តាយចិញ្ចឹម
និងកូនស្មុំ រួមទាំងញាតិលោហិតរបស់ម្តាយចិញ្ចឹម ដោយកាត់ផ្តាច់ទាំងស្រុងជាមួយឪពុកម្តាយបង្កើត
ញាតិលោហិត និងទ្រព្យសម្បត្តិ ។
